ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ και ΗΘΙΚΗ στις ΕΞΥΠΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ
Σε όλη την Ευρώπη, οι δήμοι θέλουν να γίνουν “έξυπνες πόλεις”, πρωτοπόροι στη χρήση μεγάλων δεδομένων και έξυπνων τεχνολογιών πληροφόρησης. Δεδομένου ότι η τεχνολογία επηρεάζει τη ζωή μας, την κοινωνία μας, ακόμη και την ηθική μας, οι καινοτομίες αυτές δεν μπορούν να αφεθούν στους μηχανικούς και τους διευθυντές. Οι νέες τεχνολογίες απαιτούν δημόσιο διάλογο και δημοκρατικό έλεγχο.
Οι έξυπνες τεχνολογίες προσφέρουν ευκαιρίες για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις πόλεις, τη μείωση του οικολογικού τους αποτυπώματος και τη δημιουργία νέων αστικών κοινών αγαθών. Αλλά μπορεί επίσης να αποτελέσουν απειλή για τις πολιτικές ελευθερίες και την κοινωνική δικαιοσύνη, ιδίως όταν οι λύσεις έξυπνων πόλεων προωθούνται από μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας.
Η κρίση του κοροναϊού ανέδειξε τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές πτυχές της ψηφιοποίησης. Η διαθεσιμότητα της τηλεργασίας, της διαδικτυακής εκπαίδευσης, του ηλεκτρονικού εμπορίου και των τηλεδιασκέψεων έχει ενισχύσει την ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας στις διαταραχές της ανθρώπινης μετακίνησης.
Ωστόσο, οι τεχνολογίες αυτές έχουν επίσης βαθύνει τις ανισότητες: τα άτομα με λίγες ψηφιακές δεξιότητες, συμπεριλαμβανομένων των ηλικιωμένων, και οι μαθητές από φτωχές και ευάλωτες οικογένειες είναι μεταξύ των ομάδων που μένουν πίσω.
Ορισμένες καινοτομίες, όπως το boss ware, το e-proctoring και η ψηφιακή επιτήρηση καραντίνας, υπονομεύουν το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή. Επομένως, η έξυπνη πόλη δεν πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό. Μια έξυπνη πόλη είναι πραγματικά έξυπνη μόνο εάν η συλλογή δεδομένων και η τεχνητή νοημοσύνη κατευθύνονται από αξίες. Οι αξίες της δημοκρατίας, της διασύνδεσης, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ιδιωτικής ζωής, της βιωσιμότητας και της ισότητας θα πρέπει να τεθούν στο επίκεντρο των έξυπνων πόλεων[1]
Υπεύθυνες έξυπνες πόλεις
Για το ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΙΝΗΜΑ αλλά και τους Ευρωπαίους Πράσινους, τα ακόλουθα στοιχεία αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά των υπεύθυνων έξυπνων πόλεων:
1. Σε μια έξυπνη πόλη, των τεχνολογικών καινοτομιών προηγείται δημόσιος διάλογος και τεκμηριωμένες δημοκρατικές αποφάσεις. Η λήψη αποφάσεων υποστηρίζεται από εκτιμήσεις επιπτώσεων που καταγράφουν τις συνέπειες των νέων τεχνολογιών για τα θεμελιώδη δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των δεδομένων, και τις δημόσιες αξίες.
2. Μια έξυπνη πόλη θέτει σαφείς, βασισμένες στην αξία απαιτήσεις σχεδιασμού για την τεχνολογία. Αυτές περιλαμβάνουν τον ανοικτό κώδικα, τη διαλειτουργικότητα, την ασφάλεια, την προστασία της ιδιωτικής ζωής, τη φιλικότητα προς το χρήστη, τη λογοδοσία, την ενεργειακή απόδοση, τη λιτότητα των δεδομένων, την κυκλικότητα και τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών σε μια διαδικασία χωρίς αποκλεισμούς και με ευαισθησία στα φύλα.
3. Μια έξυπνη πόλη χρησιμοποιεί την τεχνολογία για να συνδέει και να ενδυναμώνει τους ανθρώπους. Υποστηρίζει την ανίχνευση από τους πολίτες: οι πολίτες κάνουν τις δικές τους μετρήσεις γύρω από το περιβάλλον διαβίωσής τους για να καταγγείλουν προβλήματα όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, για παράδειγμα. Προωθεί νέα αστικά κοινά, όπως συνεργατικές πλατφόρμες που επιτρέπουν τη συγκέντρωση και κοινή χρήση καθαρής ενέργειας και οχημάτων.
4. Μια έξυπνη πόλη οργανώνει την ανθεκτικότητα. Στοχεύει στην ποικιλομορφία και την αρθρωτότητα των συστημάτων και των πόρων του. Επενδύει στην κυβερνοασφάλεια και ζητά τη βοήθεια ηθικών χάκερ. Χρησιμοποιεί ανοικτά πρότυπα, ελεύθερο λογισμικό ανοικτού κώδικα και ανοικτό υλικό.
5. Μια έξυπνη πόλη αποφεύγει την εξάρτηση από τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, ιδίως από εκείνες που αντιμετωπίζουν τα προσωπικά δεδομένα ως εμπόρευμα ή έχουν μονοπωλιακές πολιτικές- εργάζεται σε μια ψηφιακή δημόσια υποδομή, σε συνεργασία με άλλες δημοκρατικές κυβερνήσεις και πολίτες.
6. Μια έξυπνη πόλη προστατεύει την ιδιωτική ζωή και τις προσωπικές πληροφορίες. Διασφαλίζει ότι το προσωπικό της είναι πλήρως εκπαιδευμένο και ενήμερο για τον GDPR. Παρέχει στους πολίτες τον μέγιστο δυνατό έλεγχο των προσωπικών τους δεδομένων. Προστατεύει το δικαίωμα του ατόμου να μην παρακολουθείται στη δημόσια σφαίρα και απαγορεύει την παρακολούθηση μέσω ζωντανής αναγνώρισης προσώπου.
7. Σε μια έξυπνη πόλη, τα δεδομένα που δεν μπορούν να εντοπιστούν σε κάποιο πρόσωπο αποτελούν δημόσια κοινά αγαθά. Οι απαιτήσεις ανοικτών δεδομένων επεκτείνονται σε όλες τις εταιρείες που λειτουργούν για λογαριασμό ή με την υποστήριξη της πόλης.
8. Μια έξυπνη πόλη θέτει όρια στη λήψη αποφάσεων από αλγορίθμους, σύμφωνα με τον GDPR και τις αρχές της χρηστής διοίκησης. Ελέγχει τους αλγορίθμους που χρησιμοποιούνται από και στην πόλη για μεροληπτικές διακρίσεις και τους δημοσιοποιεί[2] Αντιστέκεται στον πειρασμό να τροφοδοτήσει αλγορίθμους με ένα ευρύ φάσμα προσωπικών δεδομένων προκειμένου να προβλέψει τον κίνδυνο “ανεπιθύμητης” συμπεριφοράς- αυτό θα οδηγούσε σε ένα κράτος επιτήρησης, ιδίως για τα άτομα που ζουν σε συνθήκες φτώχειας[3] Οι αλγόριθμοι και γενικά η επεξεργασία δεδομένων πρέπει να υπόκεινται σε τακτική αναθεώρηση.
9. Μια έξυπνη πόλη χρησιμοποιεί όλα τα εργαλεία πολιτικής, από φόρους έως αγορές, για να επιταχύνει την ανάπτυξη της πράσινης τεχνολογίας, διατηρώντας παράλληλα άλλες δημόσιες αξίες. Για παράδειγμα, η προστασία της ιδιωτικής ζωής μέσω του σχεδιασμού είναι υψίστης σημασίας για τα έξυπνα ενεργειακά δίκτυα και τις πλατφόρμες κινητικότητας ως υπηρεσία.
10. Μια έξυπνη πόλη αναγνωρίζει το δικαίωμα των ανθρώπων σε ουσιαστική ανθρώπινη επαφή, στην υγειονομική περίθαλψη, στην εκπαίδευση και στις συναλλαγές με την κυβέρνηση[4] Διασφαλίζει ότι η τεχνολογία (κατ’ οίκον) φροντίδας στοχεύει στην υποστήριξη των ανθρώπινων φροντιστών και της ανεκτίμητης εμπειρίας τους από τη φροντίδα και την ανθρώπινη σχέση, αντί να τους αντικαθιστά.
11. Μια έξυπνη πόλη καταπολεμά τις υφιστάμενες ανισότητες και τις ανισότητες που ενδέχεται να επιδεινωθούν από τις τεχνολογικές καινοτομίες. Διασφαλίζει ότι είναι εξίσου βιώσιμη και προσβάσιμηο για όσους είναι λιγότερο εξοικειωμένοι με την ψηφιακή τεχνολογία. Εξασφαλίζει επίσης ότι οι πολίτες μπορούν να επικοινωνούν τόσο online όσο και offline με τις δημοτικές υπηρεσίες και τους παρόχους υπηρεσιών. Προστατεύει την επιλογή των πολιτών να πραγματοποιούν μικρότερες πληρωμές σε μετρητά. Προσφέρει κατάρτιση και βοήθεια σε όσους έχουν λίγες ψηφιακές ικανότητες, καθώς και κοινόχρηστες εγκαταστάσεις και επιδοτήσεις σε όσους διαθέτουν περιορισμένους πόρους. Ενσωματώνει τόσο την απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων όσο και τον κριτικό προβληματισμό σχετικά με την τεχνολογία στην εκπαίδευση. Υπερασπίζεται τα δικαιώματα των εργαζομένων στην οικονομία της πλατφόρμας και αγωνίζεται για μια δίκαιη κατανομή του εισοδήματος, του πλούτου και της στέγασης.
Ευρωπαϊκές και Εθνικές πολιτικές για τη στήριξη των υπεύθυνων έξυπνων πόλεων
Το ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΙΝΗΜΑ καλεί την κυβέρνηση να αναλάβει δράση υπέρ της Δημοκρατικότητας των Έξυπνων Πόλεων , στηρίζοντας την εκστρατεία που κάνουν οι Ευρωπαίοι Πράσινοι οι οποίοι καλούν την Ευρωπαϊκή Ένωση να αναλάβει δράση υπέρ των υπεύθυνων έξυπνων πόλεων:
1. (Τοπικός) δημοκρατικός έλεγχος, για την προστασία στα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως η προστασία της ιδιωτικής ζωής και οι κοινωνικές αξίες, θα πρέπει να εδραιωθούν στην αποστολή της ΕΕ για έρευνα και καινοτομία για κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις[5].
2. Η ΕΕ και κατ’ επέκταση στην Ελλάδα, πρέπει να σπάσει την κυριαρχία της “μεγάλης τεχνολογίας”, απαγορεύοντας την ανταλλαγή προσωπικών δεδομένων μεταξύ υπηρεσιών και προβλέποντας τη διαλειτουργικότητα για όλες τις επικοινωνίες [6] Οι απαιτήσεις για ανοικτά δεδομένα θα πρέπει να επεκταθούν στις εταιρείες. Η εξατομικευμένη διαφήμιση και η εμπορία προσωπικών δεδομένων πρέπει να απαγορευτούν. Πλατφόρμες φιλικές προς την προστασία της ιδιωτικής ζωής, μη εμπορικές και συνεργατικές και οι υπηρεσίες αξίζουν τη δημόσια στήριξη.
3. Η ΕΕ και κατ’ επέκταση στην Ελλάδα, θα πρέπει να υιοθετήσει μια προσέγγιση της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) που θα βασίζεται στον “άνθρωπο στη διοίκηση”. Οι αλγόριθμοι για τη “βαθμολόγηση κινδύνου” των πολιτών από τις δημόσιες αρχές και την αστυνομία πρέπει να θεωρούνται εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου που χρειάζονται αυστηρή ρύθμιση και πλήρη διαφάνεια. Η βιομετρική μαζική επιτήρηση θα πρέπει να απαγορευτεί.
4. Η βιώσιμη οικονομική ανάκαμψη από την κρίση το κοροναϊού καθιστά μια τολμηρή ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία πιο αναγκαία από ποτέ. Θα πρέπει να δώσει ώθηση στην πράσινη τεχνολογία, ιδίως με την αύξηση της τιμής των επιβλαβών εκπομπών και της χρήσης των πεπερασμένων φυσικών πόρων. Απαιτούνται μαζικές δημόσιες επενδύσεις και σαφή πρότυπα για την προώθηση της καινοτομίας προς μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη κυκλικής οικονομίας.
5. Η δέουσα επιμέλεια στις αλυσίδες εφοδιασμού πρέπει να καταστεί υποχρεωτική[7]. Με τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την ψηφιοποίηση να αυξάνουν τη ζήτηση για μέταλλα, είναι ακόμη πιο σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι οι έξυπνες πόλεις μας δεν θα είναι ο εμφύλιος πόλεμος ή η οικολογική καταστροφή κάποιου άλλου[8].
6. Οι εμπορικές πλατφόρμες, όπως η Uber και η Airbnb, πρέπει να ρυθμίζονται αυστηρά, ιδίως για την προστασία των εργαζομένων, των καταναλωτών και των γειτονιών. Οι δήμοι χρειάζονται περισσότερα περιθώρια για την προστασία των δημόσιων αξιών από τις διασπαστικές επιπτώσεις του καπιταλισμού των πλατφορμών. Οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες θα πρέπει να θεωρούνται μισθωτοί, εκτός εάν πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια αυτοαπασχόλησης.
7. Η στήριξη των έξυπνων πόλεων δεν πρέπει να διευρύνει το χάσμα μεταξύ αστικών και απομακρυσμένων περιοχών. Η ανάπτυξη γρήγορων ευρυζωνικών δικτύων πρέπει να επιταχυνθεί.
Go Green με το ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΙΝΗΜΑ
[1] Το παρόν ψήφισμα είναι εμπνευσμένο από τη Χάρτα του Πράσινου Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για την Έξυπνη Πόλη, 2019: https://gef. eu/publication/a-charter-for-the-smart-city & https://youtu. be/c4xyohNg03o
[2] Βλέπε AI Register του Ελσίνκι και Άμστερνταμ ‘s Algorithm Register: https://ai. hel. fi/en/ai-register & https://algoritmeregister. amsterdam. nl/en/ai-register
[3] John Henley & Robert Booth, ‘Welfare surveillance system violates human rights, Dutch court rules’, The Guardian, 5 Feb 2020: www. theguardian. com/technology/2020/feb/05/welfare-surveillance-system-violates-human-rights-dutch-court-rules
[4] Rathenau Institute, Human Rights in the Robot Age, 2017: www. rathenau. nl/en/digitale-samenleving/human-rights-robot-age.
[5] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ορίζοντας Ευρώπη. Τομέας αποστολής: κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις: https://ec. europa. eu/info/horizon-europe-next-research-and-innovation-framework-programme/mission-area-climateneutral-and-smart-cities_en
[6] Ομάδα των Πρασίνων/Ευρωπαϊκής Αριστεράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Η πρόταση της Επιτροπής είναι το πρώτο βήμα για τον τερματισμό της Άγριας Δύσης των κολοσσών του Διαδικτύου, 15 Δεκεμβρίου 2020: www. greens-efa. eu/en/article/press/commission-proposal-first-step-to-end-wild-west-of-internet-giants
[7] Ομάδα των Πρασίνων/Ευρωπαϊκής Αριστεράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο , Businesses must be held accountable for human rights & environmental abuses, 10 March 2021: www. greens-efa. eu/en/article/press/businesses-must-be-held-accountable-for-human-rightsenvironmental-abuses
[8] Maria Kaika, “Our sustainability is someone else’s disaster: Cities and the environment”, Green European Journal, 2018: www. greeneuropeanjournal. eu/our-sustainability-is-someone-elses-disaster-cities-and-the-environment
