Η Ομιλία του Συμπροέδρου του Πράσινου κινήματος στο επιστημονικό συνέδριο που διοργανώνει ο «Κλεισθένης» στην Ξάνθη
Κ. Καλογράνης: Πράσινη Ατζέντα και παραγωγική αξιοποίηση της Αγροτικής Γης από την Τοπική Αυτοδιοίκηση
Ο Συμπρόεδρος του ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ Κώστας Καλογράνης μίλησε στο Επιστημονικό Συνέδριο που διοργανώνουν στην Ξάνθη η Πανελλήνια Ένωση Γενικών Γραμματέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης «Κλεισθένης», ο Δήμος Ξάνθης και ο Φορέας Επιμόρφωσης Στελεχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Forum Training & Consulting, με θέμα: “ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΣ – ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ” (Πράσινη Οικονομία με Ψηφιακές Λειτουργίες & Δια Βίου Μάθηση).
Αντικείμενο της ομιλίας του κ. Καλογράνη ήταν η Πράσινη Ατζέντα και η παραγωγική αξιοποίηση της Αγροτικής Γης από την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Αναλυτικά η ομιλία του Συμπροέδρου του ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ είχε ως εξής:
Ποια είναι η ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ στη Αγροτική Πολιτική; Πως μπορεί να συμμετάσχει η τοπική αυτοδιοίκηση και να εκμεταλλευτεί όλα τα νέα δεδομένα που έρχονται; Υπάρχουν προτάσεις για να αναδείξουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα; Σε όλα αυτά θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις.
Για εμάς στο Πράσινο Κίνημα, οι προτάσεις μας εντάσσονται στο τετράπτυχο
1. Δημογραφική Ανανέωση των Αγροτών
2. Αύξηση βιολογικών καλλιεργειών στην επικράτεια της χώρας
3. Εξοικονόμηση και ορθή διαχείριση πόρων με οικολογική οπτική
4. Ψηφιακός Αγροτικός Μετασχηματισμός
Η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) έχει ΤΡΕΙΣ ξεκάθαρους περιβαλλοντικούς στόχους, εκ των οποίων όλοι αντικατοπτρίζονται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο»
Οι στόχοι αυτοί αφορούν :
1. την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής,
2. την προστασία των φυσικών πόρων,
3. την ενίσχυση της βιοποικιλότητας.
Το γεγονός ότι η ΚΓΠ προωθεί τη βιολογική γεωργία και την υπεύθυνη διαχείριση των εισροών, όπως τα λιγότερα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα, υποστηρίζει την επίτευξη όλων αυτών των στόχων.
Στόχος της ΚΓΠ είναι να επιτύχει τους περιβαλλοντικούς της στόχους κατά τρόπο κοινωνικά και οικονομικά βιώσιμο για τους γεωργούς, τις αγροτικές κοινότητες και την ΕΕ στο σύνολό της.
Για να πραγματοποιηθεί έχουν θεσπιστεί Περιβαλλοντικά μέτρα στο πλαίσιο της ΚΓΠ
Τα μέτρα που ενθαρρύνουν την πράσινη γεωργία και επιβάλλουν περιβαλλοντικούς κανόνες και αποτελούν κεντρικό στοιχείο της ΚΓΠ:
• τα πρότυπα πολλαπλής συμμόρφωσης συνδέουν τη χρηματοδοτική στήριξη με τους κανόνες της ΕΕ για το περιβάλλον, καθώς και με την υγεία των ανθρώπων, των φυτών και των ζώων,
• οι πράσινες άμεσες ενισχύσεις υλοποιούν υποχρεωτικές δράσεις (διατήρηση μόνιμων βοσκοτόπων, ποικιλότητα των καλλιεργειών, και περιοχές οικολογικής εστίασης), που όλες αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής,
• η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης στηρίζει τις επενδύσεις και τις γεωργικές δραστηριότητες που συμβάλλουν στη δράση για το κλίμα και στη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων.
Στόχοι του οικολογικού προσανατολισμού
Περίπου η μισή έκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι καλλιεργούμενη γη. Οι γεωργοί λειτουργούν ως διαχειριστές της υπαίθρου· διαμορφώνουν τα τοπία και παρέχουν, μέσω της εργασίας τους, δημόσια αγαθά που μας ωφελούν όλους. Ωστόσο, οι γεωργοί εξαρτώνται επίσης από τους φυσικούς πόρους, όπως το έδαφος και το νερό, για τη διαβίωσή τους. Οι γεωργικές δραστηριότητες επηρεάζονται από τα κλιματικά φαινόμενα, την κατάσταση του περιβάλλοντος, τη βιοποικιλότητα και την ποιότητα του νερού.
Η «πράσινη άμεση ενίσχυση» παρέχει στήριξη σε γεωργούς που υιοθετούν ή συνεχίζουν να εφαρμόζουν γεωργικές πρακτικές οι οποίες συμβάλλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων της ΕΕ. Μέσω του οικολογικού προσανατολισμού, η ΕΕ ανταμείβει τους γεωργούς για τη διατήρηση των φυσικών πόρων και την παροχή δημόσιων αγαθών, τα οποία είναι προς όφελος όλων και δεν αντικατοπτρίζονται στις τιμές της αγοράς.
Οι χώρες της ΕΕ οφείλουν να διαθέτουν το 30 % της εισοδηματικής τους στήριξης στον «οικολογικό προσανατολισμό».
Ποιες είναι οι Ενισχύσεις οικολογικού προσανατολισμού στην πράξη;
Οι γεωργοί λαμβάνουν την πράσινη άμεση ενίσχυση εάν συμμορφώνονται με τρεις υποχρεωτικές πρακτικές οι οποίες ωφελούν το περιβάλλον (ιδίως το έδαφος και τη βιοποικιλότητα).
1. Διαφοροποίηση των καλλιεργειών: η μεγαλύτερη ποικιλία καλλιεργειών ενισχύει την ανθεκτικότητα του εδάφους και των οικοσυστημάτων.
2. Διατήρηση μόνιμων βοσκοτόπων: οι βοσκότοποι βοηθούν στην παγίδευση του διοξειδίου του άνθρακα και προστατεύουν τη βιοποικιλότητα (τους οικότοπους).
3. Διάθεση του 5 % της αρόσιμης γης σε περιοχές που ωφελούν τη βιοποικιλότητα: περιοχές οικολογικής εστίασης (ΠΟΕ) —για παράδειγμα δέντρα, θάμνοι ή εκτάσεις σε αγρανάπαυση που βελτιώνουν τη βιοποικιλότητα και τους οικότοπους.
Διαφοροποίηση των καλλιεργειών
Στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις με περισσότερα από 10 εκτάρια αρόσιμης γης πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δύο διαφορετικές καλλιέργειες, ενώ στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις με περισσότερα από 30 εκτάρια αρόσιμης γης απαιτούνται τουλάχιστον τρεις καλλιέργειες. Η κύρια καλλιέργεια δεν πρέπει να καλύπτει περισσότερο από το 75 % της γης. Προβλέπονται εξαιρέσεις από αυτούς τους κανόνες, ανάλογα με την κάθε περίπτωση. Για παράδειγμα, οι γεωργοί με μεγάλο ποσοστό βοσκοτόπων, οι οποίοι είναι ωφέλιμοι για το περιβάλλον.
Διατήρηση μόνιμων βοσκοτόπων
Η αναλογία μόνιμων βοσκοτόπων στη γεωργική γη καθορίζεται από τις χώρες της ΕΕ σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο (με 5 % περιθώριο ευελιξίας). Επιπλέον, οι χώρες της ΕΕ ορίζουν περιοχές περιβαλλοντικά ευαίσθητων μόνιμων βοσκότοπων. Οι γεωργοί δεν επιτρέπεται να οργώνουν ή να μετατρέπουν τους μόνιμους βοσκότοπους σε άλλες χρήσεις στις περιοχές αυτές.
Περιοχές οικολογικής εστίασης
Οι γεωργοί με αρόσιμη γη που υπερβαίνει τα 15 εκτάρια πρέπει να μεριμνούν ώστε τουλάχιστον το 5 % της γης τους να αποτελεί ΠΟΕ, με στόχο τη διασφάλιση και βελτίωση της βιοποικιλότητας στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
Οι δέκα βασικοί στόχοι
Σε ό,τι αφορά την περίοδο 2023-27, η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ), θα διαρθρωθεί γύρω από δέκα βασικούς στόχους. Οι στόχοι αυτοί, οι οποίοι θα εστιάζουν σε κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές επιδιώξεις, θα αποτελέσουν τη βάση επί της οποίας οι χώρες της ΕΕ θα καταρτίσουν τα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΑΠ.
Οι στόχοι αυτοί είναι:
η εξασφάλιση δίκαιου εισοδήματος για τους γεωργούς•
η αύξηση της ανταγωνιστικότητας•
η βελτίωση της θέσης των γεωργών στην τροφική αλυσίδα•
η δράση για την κλιματική αλλαγή•
η προστασία του περιβάλλοντος•
η διατήρηση των τοπίων και της βιοποικιλότητας•
η ενθάρρυνση της ανανέωσης των γενεών•
η τόνωση των αγροτικών περιοχών•
η προστασία της υγείας και της ποιότητας των τροφίμων•
η ενίσχυση των γνώσεων και της καινοτομίας.
Στο υποβληθέν εθνικό σχέδιο της χώρας μας δεν υπήρξε ενιαίος συγκροτημένος αγροτικός άξονας παρά μόνο αποσπασματικές επενδυτικές προτάσεις ή προτάσεις σκορπισμένες σε άλλους άξονες. Μάλιστα, ενώ στο προσχέδιο, όπως και στο τελικό σχέδιο, υπάρχει αναφορά στην ανάγκη μετατόπισης του παραγωγικού μοντέλου προς αυτό της ποιότητας και ταυτότητας των αγροτικών μας προϊόντων, αυτό δεν αποτυπώνεται σε μια στρατηγική ούτε οι παρεμβάσεις συγκροτούν ένα πλέγμα μέτρων ενίσχυσης αυτού του μοντέλου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει τις εν λόγω προκλήσεις τόσο με την πρόταση της νέας ΚΑΠ για την προγραμματική περίοδο 2021-2027, όσο και με τις προτάσεις της «στρατηγικής από το χωράφι στο πιάτο» και της «βιοποικιλότητας», στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1ος ΑΞΟΝΑΣ. Πρόγραμμα δημογραφικής ανανέωσης του αγροτικού πληθυσμού
Στόχος, η σημαντική βελτίωση της ηλικιακής σύνθεσης του αγροτικού πληθυσμού με ένα ειδικό σχέδιο παρεμβάσεων που θα στηρίζουν τη διαδοχή στη γεωργία με κατάλληλες θεσμικές αλλαγές και αξιοποίηση της δημόσιας αγροτικής γης.
Στην χώρα μας η μέση ηλικία αρχηγού αγροτικής εκμετάλλευσης είναι κοντά στα 57 έτη ενώ το ποσοστό των νέων κάτω των 35 ετών δεν ξεπερνά το 7% του συνόλου των αγροτών και το 15% αυτό των κάτω των 45 ετών.
Γι’ αυτό το σκοπό κρίνεται απαραίτητο ένα ειδικό σχέδιο παρεμβάσεων για τη δημογραφική ανανέωση του αγροτικού πληθυσμού.
Συγκεκριμένα αναγκαίες κρίνονται:
• πολιτικές διαδοχής στη γεωργία
• πολιτικές για την αξιοποίηση της σχολάζουσας δημόσιας αγροτικής γης
• πολιτικές ενίσχυσης της εγκατάστασης με επενδυτικά κίνητρα ανάπτυξη χρηματοδοτικών εργαλείων και φορολογικών κινήτρων υπέρ των νέων
• ένα νέο πρόγραμμα πρόωρης συνταξιοδότησης για την έξοδο και αντικινήτρων για την παραμονή των άνω των 55 ετών στη γεωργία.
Η επίτευξη του στόχου για τη βελτίωση της ηλιακής σύνθεσης μπορεί να στηριχθεί και με παρεμβάσεις όχι μόνο στην αλυσίδα αξίας της παραγωγής αλλά και στη βελτίωση των συνθηκών ζωής στην ύπαιθρο που αφορούν στις:
• πολιτικές ανάσχεσης των τάσεων εξόδου με την ανάπτυξη κοινωνικών και τεχνολογικών υποδομών (κοινωνικές υπηρεσίες, ευρυζωνικά δίκτυα, πρόσβαση σε τεχνολογικές καινοτομίες κοκ) αλλά και
• με την ανάπτυξη του οικοτουρισμού και των μη γεωργικών δραστηριοτήτων,
• την ανάπτυξη περιφερειακών κινητών σχολείων, ιατρείων, κινητών μονάδων υγείας και φαρμακείων στην ύπαιθρο.
• ολοκληρωμένες πολιτικές αναβάθμισης των υποδομών και των υπηρεσιών της υπαίθρου, ώστε πέραν της εξυπηρέτησης του στόχου για βελτίωση της ποιότητας ζωής στην ύπαιθρο, να καταστεί ελκυστική ως τόπος εργασίας και διαμονής των νέων.
Αξίζει να αναφέρουμε ως παράδειγμα την κυβέρνηση της Ισπανίας που ίδρυσε υπουργείο με τίτλο «Υπουργείο Οικολογικής μετάβασης και Δημογραφικών προκλήσεων» για να αντιμετωπίσει το δημογραφικό,
οικονομικό και κοινωνικό χάσμα μεταξύ αγροτικού και αστικού χώρου.
Γι’ αυτή την πολιτική μάλιστα επενδύει κοντά στα 10 δισ. από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας.
2ος ΑΞΟΝΑΣ. Ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας
Στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΙΝΗΜΑ είμαστε ξεκάθαρα υπέρ της διάσωσης των παραδοσιακών σπόρων που είναι η βάση για τη βιολογική και την αειφόρο γεωργία. Παράλληλα είμαστε ξεκάθαρα κατά των υβριδίων, μεταλλαγμένων προϊόντων.
Είμαστε υπέρ της αναζωογόνησης της υπαίθρου με οικολογικό προσανατολισμό, ιδιαίτερα στις νησιωτικές, ορεινές και μειονεκτικές περιοχές που αποτελούν τα 2/3 της χώρας μας και σήμερα είναι σχεδόν πλήρως εγκαταλειμμένες.
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι στο πλαίσιο αυτό, εμείς θέλουμε η Ελλάδα να είναι ένα μεγάλο βιολογικό περιβόλι. Να δώσουμε έμφαση στα ποιοτικά μας χαρακτηριστικά και όχι στα ποσοτικά, που εξάλλου είναι δύσκολο να ανταγωνιστούμε άλλες πολύ μεγαλύτερες χώρες, στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία.
Αναγκαίες παρεμβάσεις:
• Ενίσχυση του παραγωγικού κόστους με το ήμισυ του κόστους στο ΦΠΑ των εμπλεκόμενων αγροτών. Δηλαδή όσοι ασχολούνται με τη βιολογική γεωργία, θα πληρώνουν το μισό ΦΠΑ. Και το πάμε και ακόμα παρακάτω. Εμπλεκόμενοι αγρότες σε επίπεδα κοινοτήτων. Δηλ. αν Ολόκληρη η γεωργική επιφάνεια μιας κοινότητας εντάσσεται σε καθολικό καθεστώς βιολογικής γεωργίας, την ονομάζουμε ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΒΖΩ (δηλαδή Ειδικής Βιολογικής Ζώνης) και το ΦΠΑ το μειώνουμε στο 1/3 της τιμής του ΦΠΑ. Με αυτή την πρόταση έχουμε οφέλη σε πολλαπλά επίπεδα. Προστασία βιοποικιλότητας, εκμηδενισμός επιμόλυνσης των καλλιεργειών, βελτίωση του κόστους διακίνησης και πιστοποίησης. Δυναμική και ουσιαστική παρέμβαση στις αγορές του εξωτερικού. Συνέπεια και ευελιξία στις απαιτήσεις του διεθνούς εμπορίου.
• Επιπλέον Φορολογικά και οικονομικά κριτήρια ελάφρυνσης σε συνεταιρισμούς ή ομάδες παραγωγών αποκλειστικά βιολογικών παραγόμενων προϊόντων για βάθος τουλάχιστον 12ετίας.
• Σχεδιασμός ανάπτυξης ενός νέου προγράμματος βιολογικής γεωργίας στην φυτική και την ζωική παραγωγή.
• Σχεδιασμός ένταξης της βιολογικής γεωργίας εντός των περιοχών Natura 2000.
• Αναδιοργάνωση των συστημάτων πιστοποίησης των βιολογικών προϊόντων για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στις αγορές.
• Σχεδιασμός εθνικού βιολογικού brand name και εκστρατεία προώθησης στην εσωτερική και εξωτερική αγορά
• Ο ανασχεδιασμός της οργάνωσης των βιολογικών αγορών
• Σχεδιασμός πολιτικής πράσινων δημοσίων διαγωνισμών και κρατικής παρέμβασης για την αποκλειστική κατανάλωση αυτών των προϊόντων στα σχολικά γεύματα, στα δημόσια ιδρύματα (παιδικούς σταθμούς, γηροκομεία κοκ) (εφαρμόζονται αυτά ήδη σε Κοπεγχάγη, Βιέννη κ.ά.) 8
Β. ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ NATURA 2000
Σύμφωνα με τα δεδομένα το 27% της έκτασης της χώρας καταλαμβάνεται από περιοχές NATURA 2000, με το 18% της έκτασης στην ΕΕ.
Και ενώ στην ΕΕ αλλά και πολλές άλλες χώρες του κόσμου οι περιοχές NATURA αναδεικνύονται και αξιοποιούνται με τεράστια έσοδα για την οικονομία αλλά και την ενίσχυση της απασχόλησης, δεν συμβαίνει το ίδιο στη χώρα μας. Σύμφωνα με σχετική μελέτη αν το ήμισυ των περιοχών NATURA αναδεικνύονταν και αξιοποιούνταν η ελληνική οικονομία θα μπορούσε να εξασφαλίσει πόρους αρκετά πιο πάνω από το 1.5 δισ. δημιουργώντας έναν αξιόλογο αριθμό θέσεων απασχόλησης
Προτάσεις:
• Επέκταση του δικτύου NATURA και δημιουργία αντίστοιχου δικτύου Θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών ακολουθώντας συστήματα συνδιαχείρισης
• Ενίσχυση και ρύθμιση των δραστηριοτήτων και υπηρεσιών οικοτουρισμού και ορνιθοτουρισμού εντός των Προστατευόμενων περιοχών.
• Αξιοποίηση του Εθνικού Δικτύου Μονοπατιών και δημιουργία ήπιων υποδομών για μια ήπια ανάπτυξη με την σχετική σήμανση.
• Εκμετάλλευση της πλούσιας χλωρίδας και ειδικότερα των ενδημικών φυτών με την ανάπτυξη της βιομηχανίας εκχυλισμάτων και προϊόντων φυτικής προέλευσης στην αισθητική
• Ανάδειξη και υποστήριξη της αλυσίδας αξίας των προϊόντων αυτών ως νέων εθνικών προϊόντων ποιότητας, με ειδική οριζόντια πιστοποίηση
• Σύνδεση μεταξύ των περιοχών του δικτύου Προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000 με τη λήψη ειδικών μέτρων στις όμορες περιοχές.
3ΟΣ ΑΞΟΝΑΣ: Εξοικονόμηση Πόρων και Διαχείριση Πόρων με Οικολογική οπτική
Α. Η ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων
Στόχος, η εξοικονόμηση των υδατικών πόρων και η ορθολογική διαχείριση των υδάτων με την κατασκευή των κατάλληλων υποδομών (αρδευτικών και αντιπλημμυρικών), τον εκσυγχρονισμό των δικτύων και των μεθόδων άρδευσης αφενός για τη μείωση του κόστους παραγωγής και αύξηση της παραγωγικότητας αφετέρου για την προστασία των φυσικών πόρων και την αποφυγή κινδύνων ερημοποίησης.
Το 80% του νερού που καταναλώνεται στη χώρα κατευθύνεται στην
άρδευση και ένα 20% στην ύδρευση. Μάλιστα στη χώρα μας μόνο το 10% των επιφανειακών υδάτων και του βρόχινου νερού αξιοποιείται ενώ το 60% αντλείται από τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντά της. Αποτέλεσμα, ανεξέλεγκτη άντληση, υφαλμύρωση, και απώλειες λόγω παλιών αρδευτικών υποδομών, ανολοκλήρωτες υποδομές (φράγματα χωρίς δίκτυα) και έλλειψη έργων αντιμετώπισης των πλημμυρικών φαινομένων.
Η ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων είναι καθοριστική τόσο για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής όσο και για την βελτίωση των επιδόσεων της αγροτικής παραγωγής.
Συγκεκριμένα απαιτείται:
• Απλοποίηση του συστήματος διακυβέρνησης και εφαρμογή ψηφιακού συστήματος διαχείρισης του αρδευτικού ύδατος. Σύνδεση με το Εθνικό σύστημα παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων που διαχειρίζεται το ΥΠΕΝ.
• Ωρίμανση των δημοσίων επενδύσεων εξοικονόμησης αρδευτικού ύδατος με προτεραιότητα στα προτεινόμενα στα αναθεωρημένα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών.
• Σχεδιασμός και κατασκευή έργων αποταμίευσης βρόχινου νερού
• Πρόγραμμα κατασκευής ομβροδεξαμενών για την ικανοποίηση των αρδευτικών αναγκών μικρών εκμεταλλεύσεων.
• Αξιοποίηση υδάτων σταθμών βιολογικού καθαρισμού μετά από κατάλληλη επεξεργασία για ασφαλή μέθοδο άρδευσης
• Αφαλάτωση, καθαρισμός και επαναχρησιμοποίηση των υδάτων σε απομακρυσμένες περιοχές και στα νησιά για αρδευτικούς σκοπούς.
• Εκσυγχρονισμός, συντήρηση, παρακολούθηση λειτουργίας των αρδευτικών έργων και δικτύων για τους 450 περίπου Τοπικούς/Γενικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ, ΓΟΕΒ),
Β. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΡΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΠΑΤΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
90 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων σπαταλούνται στην ΕΕ σε ετήσια βάση, με εκτιμώμενο κόστος περίπου 143 δισ. ευρώ εκ των οποίων πάνω από το 50% αφορά την σπατάλη των νοικοκυριών. Την ίδια ώρα πάνω από 110 εκατ. Ευρωπαίοι κινδυνεύουν από φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό σύμφωνα με την Eurostat10.
Στην Ελλάδα, αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία λόγω της οικονομικής και υγειονομικής κρίσης αλλά και των αυξημένων μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών. Εκτιμάται ότι σε κάθε κάτοικο της χώρας αντιστοιχεί σπατάλη άνω των 100 κιλών εκ των οποίων τα 30 είναι βρώσιμα και ασφαλή.
Οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο οικονομικές. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τη χρήση των φυσικών πόρων κατά την παραγωγή των τροφίμων, όπως το νερό, η γη, η ενέργεια, και την κατασπατάλησή τους, όπως και την αύξηση των εκπομπών αερίου που προκαλείται από αυτή.
Η απώλεια και σπατάλη των τροφίμων εξετάζεται στο γενικότερο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας στη νέα ΚΑΠ και Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία οι οποίες αναδεικνύουν με σαφή τρόπο το ζήτημα δίνοντας καταρχήν έμφαση στην πρόληψη της σπατάλης των τροφίμων και κατά δεύτερο στην κατά προτεραιότητα χρήση των τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση, όταν δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί η δημιουργία πλεονασμάτων τροφίμων.
Η «Στρατηγική από το χωράφι στο πιάτο» εντάσσει στην κυκλική οικονομία την αντιμετώπιση της απώλειας τροφίμων καθώς και την πρόληψη της σπατάλης στοχεύοντας σε υγιεινά & βιώσιμα διατροφικά μοντέλα, ενημέρωση καταναλωτών για την προέλευση, θρεπτική αξία, περιβαλλοντικό αποτύπωμα τροφίμων, βελτίωση θέσης γεωργών στην αλυσίδα αξίας.
Προτάσεις:
• Εκπόνηση ειδικού προγράμματος για την αντιμετώπιση της απώλειας τροφίμων, πρόληψης και μείωσης της σπατάλης τροφίμων.
• Ειδικό πρόγραμμα συλλογής και δωρεάν διάθεσης τροφίμων προς πέταμα που όμως είναι άρτια τρόφιμα, σε κοινωνικές δομές
• Σχεδιασμός προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των νοικοκυριών για την σπατάλη τροφίμων καθότι εμφανίζονται σε αυτή με ποσοστά συμμετοχής άνω του 50%.
• Αξιοποίηση των συνοδευτικών μέτρων των προγραμμάτων δωρεάν διάθεσης φρούτων, λαχανικών στα σχολεία
• Οργάνωση και βελτιστοποίηση της ασφαλούς χρήσης τροφίμων για ζωοτροφές.
Ως τέτοια μπορούν να χρησιμοποιηθούν:
– Τα τρόφιμα που διαχωρίζονται από τους παρασκευαστές για εμπορικούς λόγους
– Τα υποπροϊόντα από τη βιομηχανία τροφίμων
– Τα απούλητα τρόφιμα από τον τομέα της λιανικής πώλησης
Γ. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Στόχος, η ενίσχυση της τοπικής παραγωγής και η ανάπτυξη τοπικών αγορών για την ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας και της ποιότητας της διατροφής, τη βελτίωση του γεωργικού εισοδήματος και της κοινωνικής συνοχής, στηρίζοντας τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της παραγωγής.
Προτείνουμε τα εξής:
• Την ανάδειξη και το branding των εμβληματικών τοπικών προϊόντων και την προώθηση του μεσογειακού διατροφικού μοντέλου
• Την οργάνωση τοπικών/περιφερειακών αγορών αγροτικών προϊόντων
• Τον σχεδιασμό συμφώνων ποιότητας και κατανάλωσης τοπικών προϊόντων στην εστίαση και τον τουρισμό
• Την θεσμική ενθάρρυνση της απορρόφησης τοπικών προϊόντων σε κοινωνικές και άλλες δημόσιες δομές (τράπεζες τροφίμων, σχολικά γεύματα, νοσοκομεία, γηροκομεία, παιδικοί σταθμοί)
4Ος ΑΞΟΝΑΣ. Ψηφιακός Αγροτικός Μετασχηματισμός
Α. ΨΗΦΙΑΚΗ ΥΠΟΔΟΜΕΣ
Η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος ψηφιακών υποδομών
και υπηρεσιών.
• Δημιουργία μίας τεχνολογικής υποδομής για την υποστήριξη του ψηφιακού εκσυγχρονισμού του αγροτικού τομέα που θα επιτρέπει την παροχή εξατομικευμένων δεδομένων για την εξυπηρέτηση των αναγκών του παραγωγού, του γεωργικού συμβούλου και των οργανώσεων που συμμετέχουν ενεργά στην παραγωγική διαδικασία, με την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών.
• Οι νέες τεχνολογίες όπως το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT), τα Μεγάλα Δεδομένα (Big Data) και η διαστημική παρακολούθηση της γης (EO) μπορούν να στηρίξουν με δεδομένα και γνώση την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για όλες τις παραμέτρους της παραγωγικής διαδικασίας όπως το έδαφος, το νερό, το φυτό, την ατμόσφαιρα και τους φυσικούς πόρους/ βιοποικιλότητα.
• Η αναβάθμιση ευρυζωνικών δικτύων όλων των αγροτικών περιοχών για γρήγορη σύνδεση σε διαδικτυακές υπηρεσίες και υποδομές, που θα ενισχύσουν την ίδια την ανάπτυξη και διάδοση των ψηφιακών τεχνολογιών.
• Η διασυνδεσιμότητα και διαλειτουργικότητα των δεδομένων των δημόσιων υπηρεσιών.
• Η δημιουργία one-stop Κέντρων Ψηφιακής Καινοτομίας για την υποστήριξη της ενσωμάτωσης των νέων ψηφιακών τεχνολογιών σε αγροδιατροφικές επιχειρήσεις και αγροτικές εκμεταλλεύσεις.
Β. ΨΗΦΙΑΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
Στόχος, η διασύνδεση της έρευνας και της καινοτομίας με τον παραγωγικό κόσμο της αγροδιατροφής και η δημιουργία Κέντρων Καινοτομίας και αγροδιατροφής μέσω της συνεργασίας της αυτοδιοίκησης, των επιστημονικών και επαγγελματικών/επιχειρηματικών φορέων και του παραγωγικού κόσμου.
Αντικείμενα αυτών των Κέντρων θα είναι:
• Η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος και διαδικασιών τυποποίησης, πιστοποίησης και ασφάλειας, παρακολούθησης και προώθησης των αγροδιατροφικών προϊόντων της Περιφέρειας
• Η ανάπτυξη δικτύου παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών και τεχνογνωσίας
• Η ανάπτυξη τεχνολογιών και μεθόδων για την μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος στον αγροδιατροφικό τομέα
• Η ανάπτυξη πλατφόρμας – παρατηρητηρίου καινοτομίας στον τομέα της Αγροδιατροφής
• Η σύσταση ενός Κέντρου Καινοτομίας – Επωαστηρίου Νέων Ιδεών Επιχειρηματικότητας Νέων
• Οι συνέργειες και η δικτύωση με ανάλογα κέντρα και πρωτοβουλίες άλλων περιφερειών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και η ενίσχυση της περιφερειακής διασυνδεσιμότητας
• Η οργάνωση και η διεξαγωγή διαγωνισμών καινοτομίας, ημερίδων, εργαστηρίων (workshops) και συνεδρίων
Γ. ΚΕΝΤΡΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ LOGISTIC
Στόχος, η δημιουργία μιας νέας δομής οργάνωσης της συγκέντρωσης και διανομής της αγροτικής παραγωγής με μεγαλύτερη ευελιξία στην εφοδιαστική αλυσίδα και στην τροφοδοσία τόσο της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής αγοράς.
Ένα τέτοιο εργαλείο θα μπορεί να ικανοποιεί τρεις κατηγορίες ζήτησης:
1. των Ελληνικών εφοδιαστικών αλυσίδων τροφίμων (σούπερ μάρκετ, μανάβικα, εστιατόρια, ξενοδοχεία, κλπ)
2. των τουριστικών προορισμών (νησιά) – κυρίως τα ξενοδοχεία και την εστίαση
3. των εξαγωγών